10 Bin Okul Projesi Nedir? Cesur Bir Değerlendirme: Hedef, Etki, Gerçekler
Güçlü Bir Başlangıç: Adını Çok Duyduk, Peki Sahada Ne Değişti?
“Temel Eğitimde 10.000 Okul Projesi” kulağa iddialı geliyor. Millî Eğitim Bakanlığı 2022’de projeyi, okullar arası imkân ve başarı farklarını azaltma ve özellikle okul öncesine erişimi artırma hedefiyle duyurdu; bütçe ve takvim netti, mesaj güçlüydü. Hedefler arasında bir yıl içinde 3 bin anaokulu ve 40 bin ana sınıfı açmak, seçilmiş dezavantajlı okulların altyapısını güçlendirmek, eğitim ortamlarını zenginleştirmek vardı. Bu yönüyle proje, eğitimde eşitlik üzerine somut bir müdahale vaadi taşıyordu. :contentReference[oaicite:0]{index=0}
Tanım ve Kapsam: “10 Bin” Sayısı Ne İfade Ediyor?
Resmî çerçeve
Proje; temel eğitimde “dezavantajlı” olarak belirlenen yaklaşık 10 bin okulun fiziki mekânlarının iyileştirilmesi, öğrenci–öğretmen–veli desteklerinin artırılması, okul öncesi kapasitesinin genişletilmesi gibi çok bileşenli bir paketti. Bakanlık, yıl sonu itibarıyla fiziki güçlendirmelerin yapıldığını ve proje hedeflerinin tamamlandığını açıkladı. Kapanış duyurularında bütçenin artırıldığı ve çalışmaların “tamamlandığı” vurgulandı. :contentReference[oaicite:1]{index=1}
Somut vaatler
– 3.000 yeni anaokulu ve 40.000 yeni ana sınıfı hedefi
– Seçili okullarda altyapı güçlendirmeleri (derslik, donatım, destek odaları vb.)
– Öğrenci temel becerileri ve psikososyal gelişimi için destek programları
– Öğretmen ve velilere yönelik eğitimler, rehberlik ve etkinlikler :contentReference[oaicite:2]{index=2}
Eleştirel Mercek: Başarı Hikâyesi mi, Kampanya Ekonomisi mi?
1) “Tamamlandı” demek ne kadar şey anlatır?
Proje birkaç ay–bir yıllık bir takvim içinde tanımlandı ve “tamamlandı” diye duyuruldu. Ancak “tamamlandı” ifadesi; izleme–değerlendirme göstergelerinin (öğrenci öğrenme çıktıları, devamsızlık, okul öncesi devamlılık, öğretmen devri, sınav performansındaki açıklık, mahalle sosyoekonomik göstergeleriyle korelasyon gibi) şeffaf bir biçimde kamuoyuyla düzenli paylaşılmadığı durumlarda sınırlı anlam taşır. Kapanış açıklamalarında bütçe ve faaliyetler var; fakat etkilerin sürdürülebilirliği için uzunlamasına (3–5 yıllık) etki analizlerine ihtiyaç açık. :contentReference[oaicite:3]{index=3}
2) Okul öncesinde “kapasite” mi, “süreklilik” mi?
Anaokulu ve anasınıfı hedefleri, erişim sorununu adreslemek için kritik. Yine de erişimin kalıcılaşması; öğretmen istihdamı, hizmet içi eğitim, aile katılımı ve bakım–eğitim bütünlüğünün güçlendirilmesine bağlı. Soru şu: Açılan her yeni kapasite, öğretmen arzı ve nitelik boyutuyla uyumlu mu? Kapasiteyi açıp sürdürülebilirliği yerel bütçe, insan kaynağı ve bakım hizmetleriyle güvenceye almak ayrı bir politika meselesi. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
3) “Donatım” odaklı eşitleme yeterli mi?
Dezavantajlı okullara donanım ve mekân iyileştirmesi yapmak gerekli; ancak tek başına yeterli değil. Uluslararası literatür ve saha deneyimi, öğrenme uçurumlarının daha çok öğretim kalitesi, okul içi iklim, erken çocukluk müdahaleleri ve aile–toplum etkileşimi üzerinden kapandığını söylüyor. Projede bu bileşenler zikrediliyor; fakat hangi ölçekte, hangi hızda ve hangi çıktı setiyle uygulandığına dair düzenli veri paylaşımı (okul bazında panel veriler, bağımsız değerlendirmeler) kamuya açık değil. :contentReference[oaicite:5]{index=5}
Provokatif sorular
– Donanım yatırımları bittiğinde, üç yıl sonra aynı okullarda öğrenme açığı ne kadar daralacak?
– Öğretmen hareketliliği (rotasyon, tayin) dezavantajlı okullar aleyhine devam ederse, bu yatırımlar nasıl korunacak?
– Okul öncesi erişimi artan bölgelerde, devam–tamamlama oranları ve 1. sınıftaki hazırbulunuşluk verileri düzenli yayımlanacak mı?
Yönetişim ve Şeffaflık: Bütçeden Sonrası
Hesap verebilirlik mekanizması
Bakanlık, projeyi başlatırken ve tamamlarken tarih–bütçe–hedef açıkladı; bu olumlu. Fakat yerel/bölgesel kırılımlarda hangi okulun hangi kalemde ne aldığı, bunların performans göstergeleriyle (okuryazarlık taramaları, temel beceri envanterleri, devamsızlık, sınıf tekrarları, dil gelişimi vb.) nasıl ilişkilendiği, hangi illerde farkın daha hızlı kapandığı gibi bilgiler kamuya açık, tekil bir gösterge panosunda toplanmış değil. Bu eksik, kamuoyunun “etkiyi” değil “faaliyeti” konuşmasına yol açıyor. :contentReference[oaicite:6]{index=6}
Kurumlar arası eşgüdüm
Dezavantajın kök nedenleri eğitim dışı: yoksulluk, barınma, göç, sağlık. Proje anlatılarında sosyal politika bileşenleri sınırlı görünüyor. Okul bazlı desteklerin yerel belediyeler, aile–sosyal hizmetler ve sivil toplumla kalıcı protokollerle bağlanması kritik; aksi halde etki, proje takvimiyle sınırlı kalabilir. :contentReference[oaicite:7]{index=7}
Sahadan İzler: Yerel Uygulamalar Ne Diyor?
Örnek içerikler ve uygulamalar
Bazı il/ilçe sayfalarında destek eğitim odaları, farkındalık etkinlikleri, kültür–sanat–spor faaliyetleri gibi uygulamalar raporlanmış. Bu, okul iklimi ve aidiyet için değerli. Ancak bu raporlar çoğunlukla faaliyet odaklı; çıktı ve etki göstergeleriyle (ör. okuma akıcılığı testleri, matematik erken beceri kazanımları) ilişkilendirme nadir. :contentReference[oaicite:8]{index=8}
Sonuç: Cesur Hedefler, Yarım Kalan Cevaplar
“Kısa vadede çok okul, çok donatım” yaklaşımı, görünür ve hızlı bir başlangıç sağladı. Fakat gerçek soru şu: Bu yatırımlar, dezavantajlı öğrencilerin öğrenme kayıplarını kalıcı biçimde azaltıyor mu? Bunu anlamanın tek yolu; şeffaf, okul düzeyinde düzenli veri paylaşımı ve bağımsız etki değerlendirmesi. “Tamamlandı” demek yetmez; öğrenme açığı kapandı mı, kalıcı mı, yeni açıklar nerede oluşuyor—bunları bilmek zorundayız.
Okuyucuya açık çağrı: Kendi ilinizdeki okullarda bu proje kapsamında neler yapıldı? Okul öncesi erişimde, devamsızlıkta, temel becerilerde gözlenebilir bir değişim var mı? Gelin, “10 bin okul”u bir istatistik değil, sahici bir eşitlik politikası hâline getirmek için soruları çoğaltalım.
Not: Bu yazı, Millî Eğitim Bakanlığının resmî açıklamaları ve kamuya açık yerel uygulama duyurularındaki veriler temel alınarak hazırlanmıştır. İlgili kaynaklar: başlatma duyurusu (14 Mart 2022), ara/kapanış duyuruları ve yerel uygulama örnekleri. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
::contentReference[oaicite:10]{index=10}